A
Açığı it yer, sahipsizi kurt yer - Sahipsiz mal olmaz
Adın ne reşit sen söyle sen eşit - Beni kimse dinlemiyor
Ağanın eli tutulmaz - Gönlünüzden ne koparsa.
Ağır olda batman gel - Acele etme.
Ağzı açık ayran delisi - Her şeye bayılmak
Ağızda benden tarafa gönülde ana tarafında - Sözde beni destekliyor gönlünden annesini.
Ağzını hayıra, kıçını bayıra aç - Abuk subuk konuşma
Ala kıran baş kesen - Ortamın kabadayısı
Alaca karga altı ayda çıkar - Tırmanması çok zor.
Ali gibi oğul Erzingen’ de de yok - Oğlum Ali’ nin benzeri hiçbir yerde yok.
Allah kökünü kuruta - Allah neslini kurutsun
Allah sana uyuz vere, kaşınacak tırnak vermeye – Alla sana dert versin derman vermesin
Allahın ateşi karnayn dola - Kötü bir beddua
Allahın bol insanın kıt yeri - Çok ıssız bir yer
Allah yerin dibine soksun - Allah canını alsın.
Alma gözümden -
Anam olsun ağzı olmasın, babam olsun eve gelmesin - Evde herkes bana hizmet etsin.
Anandan emdiğin burnundan gelsin - Bütün işlerin ters gitsin.
Anası ne ki , danası ne ola - Armut dibine düşer
Annının çatından vurmak - Alnının ortasından vurmak
Arsız neden arlanır, çulda giyse sallanır.- Utanmaz.
Aş buldun giriş, iş buldun sıvış - Uyanık ol
At kaçtı, palan düştü - Ortalık çok karıştı
At bin cirit oyna - Çok geniş ve büyük
Atta kulun, yiğitte burun - Herkesin önemli bir özelliği vardır.
Ay bacayı geçti - Zamanı geçti
Ay bacayı savdı - Zamanı geçti
Ayaklarına kara su inmek - Ayakları çok yorulmak
Ayakları kud olmak - Ayakları çok yorulmak
B
Başı elde olmamak - Kafası sakin olmamak,
Başımda bi uğultu var - Başı/kafası ağrımak,
Başta beyin kaynıyor - Aşırı derecede sıcak.
Ben kattım onu nağıra, o gitti girdi ağıra - Layık olduğu yere gitmedi.
Benden sonra gün görüp sefa sürmiyesin - Benden sonra mutlu olmayasın
Beşikten kalkan, kaşıktan düşen sokağa çıkmış - Herkes sokağa çıkmış
Bey evinden börek, kadı evinden kadayıf mı gelecek? – Ne bekliyordun ki?
Bilinmeyen aş , ya karın ağrıtır , ya baş - Bilmediğin işi yapmaya kalkışma
Biri soyuyor bir tulum çıkarıyor - Birbirini destekliyor.
Bizim it buraya balta getirdi mi? - Saçma bahane uydurmak.
Boğaz hapsi olmak - Açlıktan ölmek.
Boynu altında galsın - Beddua etmek.
Boynu koltuğunun altında kalsın - Beddua etmek.
Boyunduruğa koşmak - Zor bir görev vermek.
Burnu da Karahisara kapı olur - Çok çirkin.
C - Ç
Cıcık fistanlarını yırtmak - Boşyere sevinmek.
Çağrılmadığın yerde görünme, çağrıldığın yere erinme – Davete icabet et.
Çamdan kavaktan konuşmak - Alakasız konulardan konuşmak, bahsetmek
Çerez parazsı - Çok az para
Çocuk kundakta , gelin duvakta belli olur - Herşey ortamında belli olur
D
Daş atında kolunmu ağrıdı? - Hiçbir iş yapmadın ki.
Deliye pösteki saydırmak - Olmayacak işi yaptırmak.
Deliye post saydırmak - Olmayacak işi yaptırmak.
Dere tepe dümdüz gitmek - Herşeyi rastgele yapmak.
Derenin geçidi deliye yoklatmak - Beni deli yerine koyma,Tehlikeli işleri bana yaptırma.
Dış kapının mandalı - Hiç değer vermemek.
Dibde kotta ne varsa - Kıyıda köşede ne varsa.
Diline dil poposuna zil - Hiçbir lafın altında kalmamak.
Dizinin feri kesilmek - Ayakta duramamak,
Dizlerimde fer yok - Ayaklarında güç kuvvet kalmamak,
Don yerde top oynamak - Yalnız kalmak.
Döşü ağrımak - Bağrı/göğsü ağrımak,
Dumansız baca, kaynanasız koca - Dertsiz baş
Düğününde kalburla su taşıyacağım - Benden yardım bekleme.
Dünya tasatura gitmiş sen alaca danayı sorıysın - Asıl önemli şeyleri bırakmış önemsizlerle ilgilenmek.
Düğün görüp ağlamamış, Ölü görüp ağlamamış – Töre ve gelenek bilmiyor.
E
Efendime Söyleyim - Söz söylerken gerekli kelimeyi bulamayan bir kimsenin kullandığı bir söz
Ekmeğini itler, yakanı bitler yesin - Pislikten kokasın.
Eli ayağı tutmamak - Çok yorulmak, aşırı heyecanlanmak,
Elin ağzıyla yılan tuttum onuda yalan tuttum - Başkasının sözüne inanıp yalancı çıkmak
El’ deki yara , duvardaki deliktir - Bir kimsenin acı ve sıkıntısı başkasına dert gibi görünmez
Eli işte gözü oynaşta - İşini özensiz yapmak.
Elife mertek demek - Hiçbirşeyi bilmemek, okuryazar olmamak.
En doğrumuz oraktan eğri - Doğru ya da dürüst kimse yok ki.
Erin seni sağ sever , komşun seni tok sever - Evdekiler sağlığına, dışardakiler ise varlığına bakar
Erindiğinen eşeğe (ayıya) dayı demek - Çok üşengeç olmak.
Erkek sel, kadın göl - Erkek değil kadın her zaman tutumludur.
Eşeğin büyüğünü ahırda unuttuk - En önemli şeyi unutmak.
Eşgi suratlı - Asık suratlı, asık yüzlü
Eşşekten düşmüşten beter olmak - Çok beter olmak.
Evde büyük olacağına dağda deli ol - Bütün dertler evin büyüğünü bulur.
Eve ölüm geldimi hızmetgerin yüzüne bağarlar - Evdeki hizmetkar, uşağın kıymeti yoktur. Kötü olaylar hep güçsüzlere havale edilmek istenir.
F - G
Ga dey ekmek, gı dey şarap - Durmadan yemek için birşeyler istemek.
Ganı gaynamak - Kanı kaynamak
Gazı goz, gelini gız anlamak - Herşeyi yanlış anlamak.
Gelin ata binmiş, ya kısmet demiş - Son ana kadar herşey değişebilir
Gidişin olada, dönüşün olmaya - Bir daha yüzünü görmeyeyim
Gizli öğür alan eşgere guzular - Gizli yapılan herşey birgün açığa çıkar
Gorbagor olasan - Kötülüklerle başbaşa kalasın
Gordan/Gordaki ölüleri çıkarmak - Eski unutulmuşları gündeme getirmek.
Gördüğünden göz kirası, duyduğundan kulak parası – Gördüğü yada görmediği herşeyi istemek.
Gözlerin kör ola - Beddua
Gözü almak - Uyumak
Gözü kesmek - Başaracağına inanmak
Gözleri felfecir okumak - Cin gibi birisi.
Gözleri fırlamak - Cin gibi birisi.
Gün görmemiş sözler - Hiç duyulmamış sözler
H
Hacı karısı ol - Allah senden razı olsun
Hak değirmende olur - Hak arama yeri burası değil
Her köyün bir soğan doğraması olur - Herkesin bir stili vardır.
Hıldır hışıl - Eski püskü, işe yaramaz
Hırs gelir göz kararır, hırs gider yüz kızarır - Öfkeliyken karar verme
Hop demekle hoplanmaz - Her iş öyle kolay değildir.
I - İ
Irganamıyrım - Kımıldayamıyorum, hareket edemiyorum
İki gözüm önüme aksın ki - İki gözüm kör olsun ki
İmanı gevremek - Çok yorulmak
İt anasını köpek babasını tanımıyor - Ortam curcunalı -
İt ayağı yemiş gibi gezmek - Hiç yerinde durmamak
İtin değil sahibinin hatırı var - Büyüyüğünün hatırı var
İtinen alâmete, kurdunan kıyamete kalasın - En kötü günlere kalasın
İtle kuraklık günde oynarsan yağmurlu günde üstünü çamur eder - Olmadık kişilerle dost olma
K - L
Kalın incelene kadar , incenin canı çıkar - Dayanacak gücü kalmamak
Karayol - Bilinmeyen ölüm
Karayola gidesin - Belanı bulasın, beddua
Karahisara kapı olmak - Çok çirkin
Kazık yutmuş gibi oturmak - Donup kalmak
Kemçük ağızlı - Abuk subuk konuşan
Keyfimin kahyasımısın - Seni ilgilendirmez
Kıç üstü oturmak - Ummadığı tepkiyi (karşılığı) almak
Kıyıda gezdi ortada bulundu - Beleşçi
Koçluk kuzu , kom önünde belli olur - Kişi iş başında belli olur
Köpeksiz köy buldun değneksiz geziysin - Çok rahat olmak
Kurban etmek - Vermemek
Kurban kesmek - Vermemek
Kurdeşen olmak - Sürekli kaşınmak, yerinde durmamak
Kuru yerde sele gitmek - Hiç olmayack işi yapmak
Küpte yumurta bulamaz - Elinden hiçbir iş gelmez
Kurt gitti yazıya , meydan kaldı zilli tazıya - Meydan acemi ve beceriksizlere kaldı
M
Mal sahıbına benzer - Evladın huyu/karakteri anababasına benzer
Mal sahıbına benzemezse haramdır - Evladın huyu/karakteri anababasına benzemelidir
Mala sahip ister, oğul değil babası - Mala ancak babalar sahiplik eder
Mıdara etmek - Tenezzül etmek, ilgi duymak.
Mıdarası yok - Umursamaz, enterese etmez
Mıdara tutmak - Emaneten tutmak
Muhannede muhtaç olmak - Herşeye muhtaç kalmak
N
Na diyor Muhammet demiyor - Sözünden dönmüyor, asla evet demiyor
Nal mıh kesmek - Çok üşümek
Nal mıh toplamak - Arkasından gelmek
Namet gözüme - Çok büyük yemin ederim ki
Nuh diyor peygamber demiyor - Asla evet demiyor
Nevrü dönmek - Kafası karışmak
O - Ö
Ocağın bata, kapın kitlene - Arayanın soranın olmasın
On dönüm bostan, yan geldi Osman - Ohh ne rahat
Orta tarlanın tohumu - Torpilli
Ortalığ ellialtıya gitti - Herşey dağıldı ve karıştı
Ortalığı ellialtıya vermek - Herşeyi dağıtmak, karıştırmak
Ottan köynek giymek - Çok zorluk çekmek
Öküz öldü ortaklık bozuldu - Menfaat gitti dostluk bitti
Ölmeye, itmeye, sürünesin - Besbeter olasın
Ölü görüp ağlamamış, düğün görüp oynamamış - Görgü ve töre bilmez
Ölüm haktır yaşlılık olmasaydı - Yaşlılık hiç istenilmeyecek şeydir.
Ölümden öte köy yoktur - Başka çıkar yolu yok
Ömür törpülemek - Yaşlanmak
Ömür törpüsü - Baş belası
Önü kavurga kavuruyor, arkası harman savuruyor - Bir türlü ısınamamak
P
Palas pandıras - Apar topar
Paparayı yemek - Azar işitmek, fırçalanmak
Pörtlek gözlü - Kötü bakışlı
R
Ruhlar goduğa girmiş - Issız ve korkutucu bir yer
Rüzgar adam alıyo - Rüzgar çok kuvvetli esiyor
S - Ş
Sabah doğan akşama baba der - Çok çabuk büyümek, gelişmek
Sabahın şerri akşamın hayırından iyidir - Acele etme, sakin ol..
Saç sefadan , tırnak cefadan büyür - rahatlık ve üzüntüyü anlatır
Saman elinse samanlık senin - Başkasının malına çok tamah etme
Sedlere sığdırmak - Besbeter etmek
Sen ağa ben ağa inekleri kim sağa - Bu işi kim yapacak?
Sen atlı da ben yaya mı? - Beni neden beklemiyorsun?
Sen de sen eşit - Beni dinlemiyor
Senden mezarım uzak - Öbür dünyada bile seninle aynı yerde olmak istemem
Senin boyun devrile - Belanı bulasın, beddua
Seni nedeyim - Senden bana ne
Soluk almayasın - Çözümsüz kalasın
Su gibi aziz olasın - Allah senden razı olsun.
Su yolu etmek - Çok sık gidip gelmek.
Surat eşgitmek - Karşılaştığına menmun olmamak
Suya sabuna dokunmadan gidesen - Kimseyle muhatap olmadan çıkıp gitmek
T
Tahtalara gelesin - Ölüm duası
Takke düştü kel göründü - gerçek sonunda ortaya çıktı
Tarla biçmemiş, tandır yakmamış - Hiçbir iş yapmamış
Tarla kal davar geçsin - Erinmek, üşenmek
Tarlayı taşlı yerden , kızı kardeşli yerden alasın
Taş attı da kolumu ağrıdı - Hiç çalışmadı ki
Tee ne zaman - Ta ne zaman
Tebelleş etmek - Yanından ayrılmamak, başına bela olmak
Terkeş gözlü - Şaşı gözlü
Torpağlara belemek - Öldürürüm
Torpağlara belenesin - Ölesin, beddua
Toprağ başına - Ölesin, beddua
Toprak başayn ola - Ölesin, beddua
U - Ü
Ummadık taş, yarar baş - Sürpriz
Un uçmaz kepek kaçmaz - Hiçbirşey kalmamak
Üç gün yatak, dördüncü gün toprak - Fazla hasta yatmadan ölmek
Üzerine diri yılan atsan - Asla bir işi yaptıramazsın
V
Vakıtsız öten horozun başını keserler - Yersiz konuşanı sustururlar
Velveleye vermek - Karambol yaratmak
Vesvese yapmak - Karambol yaratmak
Y
Yazın cücüğünü güzün sayarlar - Vaktinden önce hesap yapılmaz
Yazın ayrana, kışın yorgana muhtaç olasan - Her zaman yokluk çekesin
Yalanı deme, haramı yeme, namazı koma - Herşeyi zamanında ve doğru yap
Yatsuluk töre o da olmaya göre - Bazı şeyler imkan ölçüsünde yapılır.
Yaza çıkardım danayı , beğenmez oldu anayı - Küçükler büyükleri beğenmez
Yazın cücüğünü güzün sayarlar - Kar ve zarar hasat sonunda belli olur.
Ye iç kapıdan dışarı çıkma - Hava çok soğuk
Ye keşgeği sür eşşeği - Karnını doyur ve işe hemen başla
Yedik içtik gözden düştük - Karnı doyduktan sonra artık girmek zamanı gelmiştir.
Yer altında olmasında dağ ardında olsun - Tek ölmesinde canı sağ olsun
Yorganı koymuş yastığa sıçıyor - Hiç olmadık şeyleri yapıyor.
Yumuşak atın, çiftesi sert olur - Yumuşak yüzlü insanların tepkisi sert ve kırıcı olur.
Z